Το Έθιμο της Τζαμάλας Αναβίωσε στον Άγιο Δημήτριο

Το Σάββατο  18  Φεβρουαρίου  2023  στις  19.00  για  πρώτη  φορά στην  ζωή  μου παρακολόυθησα  από κοντά  το Ηπειρώτικο  Αποκριάτικο Έθιμο  " ΤΖΑΜΑΛΑΣ  " που πραγματοποιήθηκε  στην  πλατεία  Άρη Βελουχιούτη  στον Άγιο  Δημήτριο .

Την  εκδήλωση  την  διοργάνωσε  η Αδελφότητα Απανταχού  Κραψιτών Αθηνών  στα πλαίσια των  αποκριάτικων   εκδηλώσεων  του  δήμου  Αγίου   Δημητρίου .

Το  γλέντι  το  έντυσε  μουσικά  η  παραδοσιακή ορχήστρα Δόκιμου και  Ιωάννας Χαραλάμπους και στο  τραγούδι Δημήτρης  Τζουμερκίωτης .

( ονομάζεται «το τζαμαλα» / Στη Θράκη και άλλες περιοχές απαντά και ως "η Τζαμάλα")

Τζαμάλες (ενικός: τζαμάλα) είναι ο ιδιότυπος συνοικιακός εορτασμός της αποκριάς που αναβιώνει κάθε χρόνο στα Γιάννενα. Στην πλατεία της κάθε συνοικίας μέσα σε έναν κύκλο από άμμο, τοποθετούνται κούτσουρα και μικροί κορμοί δέντρων και ανάβεται φωτιά που καίει μέχρι το πρωί της Καθαράς Δευτέρας. Γύρω από τις τζαμάλες, σύμφωνα με το έθιμο, στήνεται ένα μεγάλο ολονύκτιο γλέντι με χορό, κρασί και ζεστή φασολάδα. Οι μεταμφιεσμένοι χορεύουν γύρω τους, σε διπλές και τριπλές σειρές μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες ^[1]. Οι συνοικίες έτσι συναγωνίζονται για το ποια γειτονιά θα κάνει την καλύτερη αποκριάτικη γιορτή.

Κάθε γειτονιά των Ιωαννίνων και κάθε χωριό του Νομού Ιωαννίνων έχει την δική του τζαμαλα. Οι πιο δημοφιλείς τζαμαλες είναι της καραβατιάς , του κάστρου, στα Λακκώματα, Πλατανάκια, η Λούτσα . Η δημοφιλέστερη από τους επισκέπτες και τους ντόπιους είναι η φωτιά μέσα στο κάστρο , από νωρίς το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ οι νέες και οι νέοι χορεύουν αρχικά παραδοσιακούς χορούς και αργότερα μετατρέπουν την περιοχή σε υπαίθριο κλαμπ.

Ιστορία

Η λέξη Τζαμάλα προέρχεται από την αντίστοιχη αραβική λέξη που σημαίνει καμήλα. Γι' αυτό, ιστορικά, στα λαϊκά δρώμενα του εθίμου της Τζαμάλας, τα οποία αποτελούν επί της ουσίας, μορφές λαϊκού θεάτρου, απαντά πάντοτε η μεταμφίεση της καμήλας με μόνιμο συνοδό τον τζαμαλάρη.

Το έθιμο ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των ζωομορφικών μεταμφιεσεων των Βαλκανίων, όπου κυριαρχούν η καμήλα και η αρκούδα και σχετίζονται με τη γονιμότητα. Εντάσσεται στα δρώμενα που, κατά την λαϊκή παράδοση, περιλαμβάνουν μαγικής υφής τελετουργικές πράξεις ευετηρίας, που επιτυγχάνονται με αναλογική μαγεία, μέσα από την απομίμηση του θανάτου και της ανάστασης του άντρα που λαμβάνει μερος στο δρώμενο, και η οποία παραπέμπει στον συμβολισμό της σπορας και της βλάστησης της γης.

Η μεταμφίεση της καμήλας, ιστορικά, είναι γνωστή σε όλη τη Ν.Α. Ευρώπη ως και την Αυστρία και εντάσσεται στα δρώμενα και μασκάρεματα της Αποκριάς. Ωστόσο στον χώρο της Θράκης, το έθιμο της Τζαμάλας αρκετά νωρίς ξέφυγε από την καρναβαλική του υφή και συνδέθηκε με πανάρχαιος δοξασίες, έθιμα, δρώμενα και τελετουργικά αγροτικής μαγείας. Η μεταμφίεση της καμήλας κατά την περίοδο των Αποκριών παρέμεινε στον Πόντο, τη Δυτική Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Αυστρία και τη Σλοβενία, ενώ σε αλλαγές περιοχές, όπως στην Πετρούσα Δράμας, η μεταμφίεση απαντά στην περίοδο του Δωδεκαήμερο 7-8 Ιανουαρίου.